Geçtiğimiz günlerde EPDK tarafından “Elektrik Piyasası’nda Toplayıcılık Faaliyeti Yönetmeliği” ve bu yönetmelik taslağının etkileyeceği bir dizi yönetmelik taslakları kamuoyu ile paylaşıldı.

Toplayıcı ve toplayıcılık faaliyetlerini kısaca özetleyecek olursak;

Toplayıcı yönetmelik tanımında da belirtildiği gibi, Bir veya birden fazla şebeke kullanıcısı ile söz konusu şebeke kullanıcıları adına elektrik piyasasında toplayıcılık faaliyeti yürütmek üzere anlaşma imzalamış olan toplayıcı lisansı veya lisansına dercedilmek kaydıyla tedarik lisansı sahibi tüzel kişiyi,

Toplayıcılık ise, Toplayıcı tarafından bir veya birden fazla şebeke kullanıcısının üretim ve/veya tüketimlerinin birleştirilerek işletilmesi kapsamında gerçekleştirilen piyasa faaliyetini, ifade etmektedir.

Toplayıcılık faaliyeti ile birlikte, elektrik piyasasında ticari dengelemeyi sağlayan dengeden sorumlu grupların cazibesinin kademeli olarak azaltılacağı, hem ticari hem de fiziksel dengelemenin toplayıcılar üzerinden gerçekleştirilmesinin hedefleneceği öngörülmektedir.

Toplayıcı, elektriksel kurulu gücü 50 MW ve altında olan lisanslı üretim tesislerini, kurulu güç sınırı olmaksızın dağıtım veya iletim şebekesine bağlı olan ve YEKDEM’den yararlanma süresi bitmiş/ bitmemiş olan^[1] lisanssız elektrik üretim tesislerine ve üretim ve  tüketim tesisleri ile  depolama tesislerine ayrı ayrı veya birlikte portföyünde yer verebilir. Ancak, toplayıcı portföyünde üretim tesisleri yer alması halinde söz konusu üretim tesislerinin toplam elektriksel kurulu gücü en fazla 2.000 MW olabilir.

Taslak yönetmelik dizisi ile birlikte hayatımıza girecek bir diğer kavram ise ‘’Talep Tarafı Katılımı’’dır. Talep tarafı katılımı, sistem işletmecisinin talimatı ile toplayıcıların portföyünde yer alan tüketicilerin tüketimlerini azaltması ile gerçekleştirilecek yönetimi ifade etmektedir. 

Tüketim esnekliğine sahip tüketiciler bir toplayıcı altında konumlanarak sistem dengesinde etkin bir rol oynayabilecektir. 

Üretim/tüketim optimizasyon esnekliğine sahip kojenerasyon santralleri ise talep tarafı katılımı için en ideal yapıya sahip tesislerdendir. Kojenerasyon santralleri bir toplayıcının altında konumlanarak talep tarafı katılımında etkin bir rol oynayabilecek ve bu tüketim azaltımı/santralin yük alması ile hem sistem dengesine katkı sağlayabilecek hem de buradan ekstra bir gelir üretebilecektir.

Toplayıcı,

–        Toplayıcılık faaliyeti kapsamında yapacağı piyasa faaliyetleri için ilgili şebeke kullanıcıları ile toplayıcılık hizmeti anlaşması imzalar.

–        Toplayıcı, organize toptan elektrik piyasası faaliyetlerine, piyasa işletmecisi ile ilgili piyasa katılım anlaşmalarını ve/veya şebeke işletmecisi ile yan hizmet anlaşmalarını yapmak suretiyle katılır.

–        Toplayıcılık faaliyeti lisansına derç edilmiş olan tedarik lisansı sahibi tüzel kişiler elektrik tedarik etmek üzere anlaşmalı oldukları şebeke kullanıcıları ile toplayıcılık hizmeti anlaşması yapamazlar.

–        Toplayıcı toptan satış faaliyetinde bulunamaz. Ancak portföyünü dengelemek amacıyla yapmış olduğu alış ve satışlar bu kapsamda değerlendirilmez.

–        Toplayıcı, portföyünde yer alan serbest tüketiciler için, elektrik enerjisi ve/veya kapasitesi ticareti yapabilir. Toplayıcının, tüketim tesislerini kendi portföyüne eklemesi durumunda, elektrik enerjisi ve/veya kapasitesi ticareti yalnızca söz konusu toplayıcı tarafından yapılabilir.

–        Toplayıcı, ilgili şebeke işletmecisine başvuru yapmak suretiyle portföyünde yer alan şebeke kullanıcılarını, uygun donanım, teçhizat ve cihaz altyapıları ile anlık üretim ve/veya tüketim verilerini izleyebilir, analiz ve raporlama yapabilir.

–        Toplayıcı, anlaşmalı olduğu kullanıcıların üretim ve/veya tüketim programlarını yönetir. Söz konusu kullanıcılar adına elektrik enerjisi ve/veya kapasitesinin alınıp satılmasına ilişkin piyasa işlemlerini yürütür ve yan hizmetlere ilişkin tedarik süreçlerine katılabilir.

–        Toplayıcı, portföyünde yer alan şebeke kullanıcıları adına teminat ve dengesizlik de dahil olmak üzere, piyasa işlemlerine ilişkin ilgili mevzuat kapsamındaki tüm yükümlülüklerin yerine getirilmesinden sorumludur.

–        Toplayıcı ilgili mevzuatta sayılanların yanı sıra portföyü kapsamında;

a) Aktif elektrik enerjisi arz ve talebinin dengelenmesi ile dengeleme mekanizmasına katılım ve uzlaştırmaya işlemleri sonucu oluşan alacak ve borçlarının mali açıdan uzlaştırılması ile diğer hususlara ilişkin hükümlere uymak,

b) Yan hizmetler piyasasında faaliyet gösterecek olması halinde, yan hizmetler kapsamında gerekli belgelendirilmelerin yapılması ve hizmetlerin sağlanması, izlenmesi, kontrolü, incelenmesi, yapılacak ödemelerin gerçekleştirilmesi, taraflara uygulanacak yaptırımlar ve diğer hususlara ilişkin hükümlere uymak,

c) Yan hizmetler ve/veya dengeleme güç piyasasında yürüteceği faaliyetler kapsamında TEİAŞ tarafından talep edilecek teknik donanım ve verileri sağlamak, ile yükümlüdür.

Tüm bu bilgiler değerlendirildiğinde, toplayıcılık faaliyeti gösterecek bir toplayıcının piyasa operasyonlarını optimum şekilde gerçekleştirebilmesi için etkin bir enerji yönetim altyapısı kurması gerektiğini göstermektedir.

Yazar: Mehmet Kaan Kaya