Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından yayınlanan Türkiye Ulusal Enerji Planı, ülkemizin enerji üretim ve tüketimi ile gelecek öngörülerine dair bir çok önemli bilgiyi barındırmakta ve enerji sektörü için pek çok önemli konu başlığına değinmektedir.

Bu çalışma kapsamında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından hazırlanan senaryoda 2020-2035 döneminde;

• Birincil enerji tüketimi 205,3 Mtep’e yükselmekte,
• Elektrik tüketimi 510,4 TWh’e ulaşmakta,
• Elektrik enerjisinin nihai enerji tüketimi içindeki payı %24,9 oranına erişmekte,
• Enerji yoğunluğu %35,3 oranında azalmakta,
• Elektrik kurulu gücü; toplamda 189,7 GW’a, o Güneş enerjisinde 52,9 GW’a, o Rüzgar enerjisinde 29,6 GW’a, Nükleer enerjide 7,2 GW’a çıkmakta,
• Devreye alınması öngörülen kapasite 96,9 GW olarak gerçekleşmekte,
• Elektrik üretiminde kesintili yenilenebilir enerji kaynaklarının payı %34,2’ye, yenilenebilir enerji kaynaklarının %54,7’ye yükselmekte,
• Elektrik kurulu gücünde kesintili yenilenebilir enerji kaynaklarının payı %43,5’e, yenilenebilir enerji kaynaklarının payı %64,7 düzeyine yükselmekte,
• Esneklik gereksiniminin karşılanabilmesi için; Batarya kapasitesi 7,5 GW’a (2 saat dolum süresi), Elektrolizör kapasitesi 5,0 GW’a, o Talep tarafı katılımı 1,7 GW’a ulaşmaktadır.

Yutak Alanlar ve Karbon Yakalama Teknolojileri

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile yapılan istişareler sonucunda 2053 yılı için varsayılan yutak alan (AKAKDO) potansiyeli ve sektörlerin CO2 emisyonları içindeki payları dikkate alınarak, net-sıfır emisyon hedefine ulaşabilmek amacıyla enerji sektörü ile elektrik ve ısı sektörü kaynaklı emisyonlar için üst sınır belirlenmiştir.

Literatür taraması sonucunda erişilen CCS maliyetleri, karbon yakalama teknolojisine sahip kömür ve doğal gaz santrallerinin ilk yatırım maliyet öngörüleri ve verimlilik değerleri kullanıldığında model tarafından karbon yakalama teknolojisine sahip yeni santral yatırım kararı alınmamıştır. Ancak sonraki yıllarda söz konusu santrallerin ilk yatırım maliyetinde kaydedilebilecek daha yüksek oranda düşüş ve verimlilik artışı ile kömür ve doğal gaz yakıtlı karbon yakalama teknolojisine sahip termik santrallerin üretim portföyüne dahil olabileceği değerlendirilmektedir.

Yenilenebilir Enerji

Ülkemizin elektrik sisteminde mevcut durumda sahip olduğu ve önümüzdeki dönemde sahip olabileceği esneklik imkanları ve yenilenebilir enerji potansiyeli dikkate alınarak, rüzgar ve güneş gibi kesintili yenilenebilir enerji kaynaklarının toplam elektrik üretimi içindeki paylarının yükseltilmesi planlanmıştır.

Bu doğrultuda 2035 yılında kurulu güç;

• Rüzgar enerjisinde 29,6 GW (24,6 GW kara, 5 GW deniz),
• Güneş enerjisinde 52,9 GW düzeyine yükselmektedir.

Diğer yenilenebilir enerji kaynakları için kurulu güç hidroelektrik santrallerde 35,1 GW, jeotermal ve biyokütle enerji santrallerinde toplam 5,1 GW seviyesine yükselmektedir.

Kömür Santralleri

Mevcut planlanan sahaların rezerv geliştirme sürecinde karşılaşılan sorunlar ve güçlükler dikkate alındığında, 2030 yılına kadar 1,7 GW yerli kömür santralinin sisteme dahil olacağı öngörülmüştür. İthal kömür santralleri açısından, 2022 yılında 1,3 GW kurulu gücünde yeni bir ithal kömür santrali devreye girmiştir.

Nükleer Santraller

Türkiye Enerji Modelinde toplam sistem maliyetini minimize edecek şekilde yeni yatırım kararları alınmakta ve kaynakların kullanımı belirlenmektedir. Bu çerçevede, 2035 yılına kadar sistemdeki toplam nükleer enerji santrali kurulu gücü 7,2 GW’a ulaşmaktadır.

Doğal Gaz

Mevcut durumda inşa halinde olan büyük güçte herhangi bir doğal gaz santrali bulunmamaktadır. 2030 yılına kadar süreçleri devam eden 2,4 GW kurulu gücün devreye gireceği varsayılmıştır. Kesintili yenilenebilir enerji santrallerinin sistemde oluşturabileceği dengesizliğin yönetilebilmesine ve enerji arz güvenliğinin sürdürülebilirliğine katkı sağlamak amacıyla söz konusu yatırımlara ilave olarak 2035 yılına kadar yaklaşık 10 GW yeni doğal gaz kombine çevrim santrali yatırımının devreye alınabileceği varsayılmıştır.

Daha çok sanayide ısı ihtiyacının karşılanması için kullanılan ve elektrik ile ısının birlikte üretildiği küçük ölçekli gaz santrallerinin kapasitesi 2021-2025 döneminde 0,2 GW, 2026-2030 döneminde ise 0,4 GW civarında artış göstermektedir.

Rapordaki Önemli Sonuçlar;

• Ülkemizin 2020 yılı birincil enerji tüketimi 147,2 Mtep olarak gerçekleşmiştir. 2035 yılına kadar birincil enerji tüketimi 205,3 Mtep’e yükselmektedir.
• 2000-2020 döneminde yıllık ortalama %3,1 oranında artış göstermiş olan birincil enerji tüketimi, 2020-2035 döneminde %2,2 düzeyinde artmaktadır.
• 2020 yılında 1,7 tep/kişi olan kişi başı birincil enerji tüketimi 2,1 tep/kişi düzeyine çıkmaktadır. 2020 yılında %16,7 olan birincil enerji tüketimi içindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının payı 2035 yılına kadar %23,7 bandına yükselmektedir.
• Nükleer enerji ise 2035 yılına kadar %5,9’luk paya ulaşmaktadır.
• 2020 yılında %83,3 olan fosil kaynakların payı 2035 yılına kadar %70,4 olarak gerçekleşmektedir.
• Kömürün payı %21,4’e inerken, petrol %26,5, doğal gaz %22,5’e gerilemektedir.

Nihai Enerji Tüketimi

• 2020 yılında 105,5 Mtep olan nihai enerji tüketimi 2035 yılına kadar 148,5 Mtep’e yükselmektedir.
• 2020 yılında %34,4 ile nihai enerji tüketimi içinde en yüksek paya sahip olan sanayi sektörünün payı 2035 yılına kadar %38,7’ye yükselmektedir.

Elektrik Tüketimi

• 2000-2020 döneminde yılda ortalama %4,4 oranında artarak 128 TWh’ten 306,1 TWh’e yükselen elektrik tüketimi, 2035 yılına kadar yıllık ortalama %3,5 düzeyinde artarak 510,5 TWh seviyesine ulaşmaktadır.
• Tahmin dönemi boyunca yıllık bazda sanayi sektöründe %3,7, meskenlerde %2,3, hizmetler sektöründe %2,2 yıllık ortalama elektrik tüketim artışı olacağı öngörülmektedir.
• 2020 yılında nihai enerji tüketimi içinde %21,8’lik orana sahip elektrik enerjisinin payı 2035 yılında %24,9’a ulaşmaktadır.

Elektrik Kurulu Gücü

• 2020 yılında 95,9 GW olan elektrik kurulu gücü 2035 yılında 189,7 GW’a yükselmektedir.
• 2020 yılında kurulu güç içinde %52,0 olan yenilenebilir enerji kaynaklarının payı 2035 yılına kadar %64,7’ye ulaşmaktadır.
• Hidroelektrik santraller, orta-uzun dönemde 35,1 GW kurulu güç değerine ulaşmaktadır.
• Rüzgar enerjisi kurulu gücü 29,6 GW’a ulaşmakta olup güneş enerjisi kurulu gücü 52,9 GW’a yükselmektedir.
• Mevcut durumda inşaatı devam eden Akkuyu NGS’ye ilave olarak yeni nükleer enerji santrallerine ihtiyaç duyulmaktadır. Diğer başlığı altında gösterilmekte olan jeotermal ve biyokütle enerji santrallerinin kurulu gücü toplam 5,1 GW’a ulaşmaktadır.

Devreye Alınan Yeni Kapasite

• 2021-2035 döneminde devreye alınması gereken yeni kapasite miktarı 96,9 GW düzeyindedir.
• Söz konusu kurulu güç artışının, büyük çoğunluğu güneş ve rüzgar enerjisi olmak üzere, %74,3’ü yenilenebilir enerji kaynaklarından oluşmaktadır. Güneş ve rüzgar enerjisi için yıllık yeni kapasite gereksinimi sırasıyla ortalama 3,1 ve 1,4 GW’tır.

Elektrik Üretimi

• 2020 yılında elektrik üretiminde %11,7 orana sahip kesintili yenilenebilir enerji kaynaklarının payı 2035 yılına kadar kademeli olarak %34,3’e yükselmektedir.
• Benzer şekilde, 2020 yılında elektrik üretiminde %42,4 olan yenilenebilir enerji kaynaklarının payı 2035 yılına kadar %54,8’e çıkmaktadır.
• Mevcut durumda kurulu güç içinde en fazla paya sahip olan hidroelektrik santrallerin payı, maksimum kurulu güç potansiyeline yaklaşmış olmalarının ve toplam elektrik üretimindeki artışın etkisiyle 2035 yılında %17,3 olmaktadır.

2035 – 2053 DÖNEMİ ÖNGÖRÜLERİ

• 2020 yılı birincil enerji tüketimi 147,2 Mtep olarak gerçekleşmiştir. 2000-2020 döneminde yıllık ortalama %3,1 oranında artış göstermiş olan birincil enerji tüketimi, 2020-2053 döneminde yıllık ortalama %1,5 düzeyinde artmaktadır.
• 2020 yılında %16,7 olan birincil enerji tüketimi içindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının payı 2053 yılına kadar %50’ye yükselmektedir. Nükleer enerji ise %29,3’lük paya ulaşmaktadır.
• 2020 yılında %83,3 olan fosil kaynakların payı ise 2053 yılında %20,8 olarak gerçekleşmektedir. Kömürün payı %3,6’ya gerilerken, petrol %5,6, doğal gaz %11,7’ye gerilemektedir.
• 2020 yılında 105,5 Mtep olan nihai enerji tüketimi 2053 yılına kadar yıllık ortalama %1,3 oranında artış göstermektedir.
• 2000-2020 döneminde yılda ortalama %4,4 oranında artarak 128,3 TWh’ten 306,7 TWh’e yükselen elektrik tüketimi, 2053 yılına kadar yıllık ortalama %4,5 düzeyinde artış göstermektedir.
• 2020-2035 döneminde %3,5 artması öngörülen elektrik enerjisi tüketiminde 2035 yılı sonrası artış oranının, 2053 yılı için belirlenen net-sıfır emisyon hedefine ulaşılabilmesi adına elektrik enerjisinin nihai enerji tüketimi içindeki payının artmasıyla daha hızlı bir şekilde yükselmesi gerektiği görülmektedir. Bu şekilde 2035-2053 döneminde elektrik enerjisi tüketiminde yıllık ortalama artış oranı %5,2 düzeyine yükselmektedir.
• 2020 yılında nihai enerji tüketimi içinde %21,8’lik orana sahip elektrik enerjisinin payı 2053 yılında %55,6’ya ulaşmaktadır.

Yazar: Kartal SEZER