Elektrik Piyasasında Toplayıcılık Faaliyeti: Yeni Yönetmelik ile Değişen Kurallar

Elektrik sektörü, günümüz ekonomilerinde ve enerji politikalarında kritik bir yer tutuyor. Türkiye’de enerji piyasasının daha etkin ve verimli işleyebilmesi için enerji üretimi, iletimi ve tüketimi alanlarında birçok düzenleme yapılmaktadır. Son yıllarda ise, elektrik piyasasında faaliyet gösteren “toplayıcı” kavramı daha fazla ön plana çıkmıştır.

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından yayımlanan Elektrik Piyasasında Toplayıcılık Faaliyeti Yönetmeliği, toplayıcıların elektrik piyasasındaki faaliyetlerini düzenlemeyi hedefliyor. 2025 yılında yürürlüğe girecek olan bu yönetmelik, enerji sektörü profesyonellerini, yatırımcıları ve tüketicileri doğrudan ilgilendiren birçok önemli düzenleme içeriyor.

Toplayıcı Nedir ve Neden Önemlidir?

Toplayıcılar, elektrik piyasasında, üretim ve tüketim tesislerini bir araya getirerek, bu tesislerin enerjisini daha büyük bir portföyde birleştirir. Bu sayede küçük üreticiler ve tüketiciler, piyasada daha etkin bir şekilde işlem yapabilirler. Örneğin, bir toplayıcı, birçok küçük elektrik üretim tesisinin enerjisini birleştirerek bu enerjiyi organize toptan elektrik piyasasına satabilir.

Elektrik piyasasında toplayıcıların rolü, enerjinin daha verimli ve dengeli bir şekilde yönetilmesinde büyük önem taşır. Bu yeni düzenleme, piyasadaki şeffaflığı artırmayı, daha sağlam bir piyasa yapısı oluşturmayı ve aynı zamanda küçük üreticilerin daha büyük ölçekli piyasalarda rekabet edebilmesini sağlamayı amaçlamaktadır.

Yeni Yönetmeliğin İçeriği

Elektrik Piyasasında Toplayıcılık Faaliyeti Yönetmeliği, birkaç ana başlık altında toplanabilir:

1. Toplayıcılık Faaliyetinin Kapsamı ve Temel İlkeler

Yönetmelik, toplayıcıların elektrik piyasasında nasıl faaliyet gösterebileceğini ayrıntılı bir şekilde açıklamaktadır. Toplayıcılar, ilgili mevzuat çerçevesinde organize toptan elektrik piyasasında ve ikili anlaşma piyasasında yer alabilirler. Ayrıca, portföylerinde yer alan şebeke kullanıcıları adına elektrik enerjisi alıp satmak için toplayıcılık hizmeti anlaşmaları yapabilirler.

2. Lisanslı ve Lisanssız Elektrik Üretim Tesislerinin Katılımı

Toplayıcılar, lisanslı ve lisanssız elektrik üretim tesislerinin yanı sıra, elektrik depolama tesislerini de portföylerine ekleyebilirler. Ancak lisanssız tesisler için belirli sınırlamalar bulunmaktadır. Örneğin, lisanssız elektrik üretim tesislerinin on yıllık YEKDEM alım garantisini doldurmamış olanlar bu kapsamda yer almazlar.

3. Portföy Sınırlamaları ve Katılım Koşulları

Toplayıcıların, portföylerinde yer alan elektrik üretim tesislerine ilişkin belirli sınırlamaları vardır. Örneğin, toplayıcılar portföylerinde yer alan toplam elektriksel kurulu güç için bir üst sınır belirlenmiştir. Bu sınır, lisanslı ve lisanssız tesisler için 2000 MW’dır. Ayrıca, lisanssız tesislerin toplam gücü 500 MW’ı geçemez.

4. Yan Hizmetler ve Dengeleme Piyasasına Katılım

Toplayıcılar, elektrik piyasasında yan hizmetler ve dengeleme güç piyasasında da faaliyet gösterebilirler. Bu faaliyetler kapsamında, toplayıcıların teknik altyapıları kurarak, TEİAŞ (Türkiye Elektrik İletim A.Ş.) tarafından talep edilen verileri sağlama sorumluluğu vardır. Bu durum, piyasanın daha etkin bir şekilde işlemesini ve enerji dengesinin korunmasını sağlar.

5. Toplayıcılık Lisansı ve Lisans Başvuruları

Toplayıcılar, toplayıcılık lisansı almak zorundadır. Bu lisans, tedarik lisansına derç edilmiş şekilde verilebilir. 29 Aralık 2024’te yayımlanan EPDK Kurul Kararı’na göre, tedarik lisansı için asgari 28 milyon TL, toplayıcılık lisansı için ise 50 milyon TL’lik bir sermaye gerekliliği belirlenmiştir. Ayrıca, lisans bedeli 10 milyon TL olarak belirlenmişken, lisans tadil bedeli 73.450 TL, lisans suret çıkarma bedeli ise 15.280 TL olarak açıklanmıştır.

6. Uzaktan İzleme ve Kontrol Sistemleri

Yönetmelikte, toplayıcıların portföylerinde yer alan tüketim ve üretim tesislerini uzaktan izleme ve kontrol etme yükümlülüğü de yer almaktadır. Bu, enerji sistemlerinin daha hızlı bir şekilde denetlenebilmesi ve gerektiğinde müdahale edilebilmesi için kritik bir gerekliliktir. Toplayıcılar, şebeke işletmecisi ve TEİAŞ ile koordineli bir şekilde, uzaktan iletişim altyapılarını kurmak zorundadır.

Yöneticiler ve Yatırımcılar İçin Yeni Fırsatlar

Yeni yönetmelik, hem piyasada faaliyet gösteren hem de yatırım yapmayı planlayan şirketler için yeni fırsatlar sunuyor. Özellikle enerji depolama tesisleri ve küçük ölçekli üretim tesislerinin, toplayıcılar aracılığıyla daha etkin bir şekilde piyasaya dahil olması bekleniyor. Bu da, elektrik piyasasında rekabetin artmasını ve daha verimli bir enerji yönetimini mümkün kılacaktır.

Ayrıca, elektrik piyasasındaki dengeleme ve yan hizmetlerin daha etkin yönetilmesi, enerji sistemlerinin güvenliğini ve sürdürülebilirliğini artıracaktır. Bu çerçevede, toplayıcıların faaliyetleri yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda çevresel anlamda da önemli bir etki yaratacaktır.

Elektrik Piyasasında Toplayıcılık Faaliyeti Yönetmeliği, Türkiye’nin enerji sektörünü daha şeffaf, verimli ve rekabetçi bir hale getirmeyi amaçlıyor. Yönetmelik, toplayıcıların faaliyetlerini düzenlerken, enerji üreticileri ve tüketicileri arasında bir köprü görevi görmektedir. Hem sektördeki oyuncular hem de yeni yatırımcılar için önemli fırsatlar sunan bu düzenleme, elektrik piyasasının geleceği için kritik bir adım olarak öne çıkmaktadır.

2025 yılında yürürlüğe girecek olan bu düzenlemeyle birlikte, enerji piyasasında daha sağlam bir yapı kurulması bekleniyor. Bu süreç, piyasanın her kesimi için yeni bir dönemin başlangıcını işaret ediyor.

V-Gen Aggregator Plan ile Toplayıcılık Faaliyetlerinizi uçtan uca yönetebilirsiniz!

V-Sensor, 21 EDAŞ ve TEİAŞ OSOS servislerine entegre çalışır. Tek ekran üzerinden tüm portföyün üretim-tüketim verilerinin izlenmesini sağlar. OSOS’u olmayan veya stratejik öneme sahip üretim-tüketim noktaları için gerçek zamanlı izleme çözümleri sunar. Güneş santrallerini uzaktan aç-kapa yaparak üretim optimizasyonuna katkı sağlar.

V-Forecast, yerli ve yabancı tüm tahmin servis sağlayacılarına entegre çalışır. Servis sağlayacılarından gelen üretim tahminlerini optimize ederken; tüketim portföyleri için kümeleme ve yapay zeka algoritmalarını kullanarak bir sonraki günün talep tahminini oluşturur.

V-Plant Manager, TEİAŞ servislerine entegre çalışır. Üretim santrallerinin EAK-KGÜP bildirimleri tek ekran üzerinden yönetilir. Toplayıcı tüm portföyünün üretim ve tüketim planlamasını kendisi yapabileceği gibi, sürece V-Plant Manager aracılığıyla katılımcıyı da dahil edebilir. Katılımcıya açılan ekran üzerinden katılımcı kendi üretim-tüketim planını gün öncesinde girebileceği gibi, gün içerisinde de güncelleyerek dengesizlik yönetimine katkı sağlar.

Toplayıcının portföyünde yer alan tüm üretim ve tüketim varlıklarına ait planlama V-Plant Manager’den V-Market’e aktarılır. V-Market, önceden belirlenen stratejilere uygun olarak bu planı İA, GÖP veya GİP işlemleri ile ticarileştirir. Farklı varlıklara ait farklı maliyet kısıtları GÖP teklif kırılımına otomatik olarak yansıtılır. Toplayıcıya ait tek bir PK olsa da V-Market, tüm ticari işlemleri katılımcı bazında ayrıştırır.

V-Settlement, tüm uzlaştırma servislerine entegre bir şekilde çalışır. Toplayıcının uzlaştırmasını uçtan uca dijital olarak yönetir. Piyasada uygulanan dengesizlik ve KÜPST risk paylaşım modellerini desteklerken, farklı sinerji paylaşım yöntemlerine de uyum sağlar.

V-Report, gerçekleştirilen tüm bu ticari faaliyetleri PowerBI altyapısı ile raporlar. Toplayıcı tüm verilere katılımcı seviyesinde erişim sağlar. Toplayıcı, katılımcılara kendisine özgü raporları görüntüleyebilmesi için yetki verebilir.

V-Supplier, EPİAŞ sayaç kayıt işlemlerinden tahsilat takibine kadar bir toplayıcının serbest tüketici portföyü için ihtiyaç duyacağı tüm operasyonları dijital olarak gerçekleştirir.

Yazar: Mehmet Kaan Kaya