Ember tarafından geçtiğimiz günlerde yayınlanan rapor Türkiye ve dünya genelindeki birçok çarpıcı raporu paylaştı.
2023 yılı içerinde Türkiye’nin kömür kaynaklı elektrik üretimi 118 TWh ile tarihinin en yüksek seviyelerine ulaştı. 118 TWh’lık rakam ile Türkiye, Avrupa ülkeleri içerisinde Polonya’yı geride bırakarak “kömürden en çok elektrik üretimi yapan” ikinci ülke oldu. Birinci sırada ise 121 TWh ile Almanya yer aldı. Geçmiş veriler ve ülkelerin yapmış olduğu yatırımlar göz önüne alındığında, 2025-2026 yıllarında Türkiye’nin Almanya’yı geçerek en çok kömürden elektrik ülke olması beklenmektedir.
Bu rakamlarla birlikte, toplam elektrik üretiminde kömürün payı %36’ye yükseldi. Artan kömür kullanımının doğal sonucu olarak ise Türkiye’nin karbon salımlarında artış gözlendi.
Yenilenebilir enerji üretimi tarafında ise Türkiye solar ve rüzgar enerjiye yatırımlarına 2023 yılında da devam etti. Lisanssız güneş kurulu gücü de 9.628 MW’a ulaşırken, lisanslı güneş kurulu gücü 1.665 MW seviyesine çıktı. Toplam kurulu güçte ise lisanssız güneş enerjisi santrallerinin kurulu gücü giderek arttı. 2023 yılının Aralık ayı itibariyle Türkiye’nin lisanssız güneş kurulu gücü 9.628 MW’a ulaşırken, lisanslı güneş kurulu gücü 1.665 MW seviyesine çıktı. Bu rakamlar 2024 yılının Haziran ayında ise 13.324 MW’a ulaşırken, lisanslı güneş kurulu gücünde herhangi bir artış yaşanmayarak 1.669 MW seviyesinde kaldı. Toplam güneş enerji kurulu gücü de 14.993 MW oldu. Artan güneş enerjisi yatırımlarının sonucu olarak, 2022 yılında toplam elektrik üretimindeki %4.9 olan payını, %5.7’ye çıkarttı. Küresel ısınma ile beraber artış gösteren güneşlenme süreleri sonucu 2023 yılının Haziran ayında toplam elektrik tüketiminin %8’lik kısmı güneş enerjisi üzerinden sağlanmıştır. Bu rakam tüm zamanların en yüksek değeri olarak kaydedilmiştir.
Avrupa’da ise en çarpıcı istatistikler Polonya’ya aittir. Polonya devleti tarafından verilen teşvikler ve izlenen politikalar sonucu 2013-2023 yılları arasında Polonya toplam kurulu güneş enerjisi kapasitesini %141 artırmıştır. Verilmiş olan teşvikler ve izlenen politikalar sonucu 2022 yılında 8.3 TWh olan Polonya’nın güneş enerjisi üretimi, 2023 yılında %40.4 artışla 11.7 TWh olmuştur. 2013-2023 yılları arasındaki periyotta ise Türkiye %89.7’lik kapasite artışı ile Polonya’nın ardından en yüksek kapasite artışını gerçekleştiren ülke olmuştur. Türkiye’yi ise %66.8’lik oran ile Macaristan takip etmiştir. Üretim kapasitesinde ise Almanya 61 TWh’lık ile Avrupa’nın en büyük güneş enerjisi üreticisi olmaktadır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın açıkladığı Ulusal Enerji Planı’nda 2035 yılında güneş enerjisinde kurulu gücün 52.9 GW seviyesine çıkması amaçlanmıştır.
Rüzgar enerjisi ise, ilk defa 1998 yılında İzmir’in Çeşme ilçesinde kurulmuştu. 2005 yılına kadar neredeyse yok denecek kadar küçük seviyelerde yapılan rüzgar gücü, 2005 yılında devreye giren YEK (Yenilenebilir Enerji Kanunu) ile hızlı bir ivme ivmelenme sürecine girmiştir. 2010 yılında yaklaşık 1.400 MW olan kurulu güç, 2023 yılının sonunda 12.000 MW’yi aştı. Tüm bu verilerin sonucunda, 2023 yılında rüzgar enerjisinden 34 TWh’lık elektrik üretilerek, toplam enerji üretiminin içerisinde önemli bir yer aldı. Offshore rüzgar enerji üretiminin yaygınlaşması ile rüzgar enerjisinin toplam enerji üretimindeki payının artacağı öngörülmektedir. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın açıkladığı Ulusal Enerji Planı’nda 2035 yılında rüzgar enerjisinde kurulu gücün 29.6 GW (24.6 GW kara, 5 GW deniz) seviyesine çıkması hedeflenmiştir.
Avrupa’da rüzgar enerjisinden üretilen rakamlarda ise, Almanya 142 TWh’lık üretimi ile birinci, İspanya 64 TWh’lık üretimi ile ikinci ve Fransa 52 TWh’lık üretimi ile üçüncü sırada yer aldı. Özellikle Rusya-Ukrayna savaşı sonrasında hızlanan rüzgar enerjisi yatırımları hükümetlerin verdiği desteklerle giderek arttı. 2023 yılında 2022 yılına göre Hollanda’da %22.8, Finlandiya’da %22.5 ve Polonya’da ise %14.2 seviyesinde kapasite artışı gerçekleşmiştir. 2013-2023 arasında ise kapasitedeki kurulu güç Finlandiya’da %31.6, Norveç’te %20 ve Ukrayna’da %17.1 artmıştır. Savaşın etkisiyle beraber son 2022 ve 2023 yılında Ukrayna’da herhangi bir kapasite artışı yaşanmamıştır.
Hidroelektrik enerjisinde ise kuran başlayan yılın da etkisiyle elektrik üretimi bir önceki yıla %4.4 düşerek, 63.9 TWh oldu. Avrupa’daki en büyük hidroelektrik enerjisi üretimi ise geçtiğimiz yıllarda olduğu gibi Norveç’te gerçekleşti. Norveç’te bir önceki yıla göre %6.6 artışla 136 TWh’lık hidroelektrik enerjisi üretildi. Norveç’i ise 66 TWh ise İsveç ve 63.9 TWh ile Türkiye izlemiştir.
Türkiye’de elektrik enerjisi tüketimi 2023 yılında 2022 yılına göre %0.2 oranında azalarak 330.3 TWh oldu. Rakamın bir önceki yıl ile benzer seviyede olmasında iklim koşulları ve yavaşlayan sanayi üretiminin olduğu öngörülmektedir. Türkiye Ulusal Enerji Planı raporuna göre ise elektrik tüketiminin 2025 yılında 380.2 TWh, 2030 yılında 455.3 TWh, 2035 yılında ise 510,5 TWh seviyelerine gelmesi öngörülmektedir.