Enerji şirketleri, dijital dönüşümde iki patika arasında seçim yapıyor: yamalı dijital (noktasal çözümler, Excel/e-posta yapıştırıcıları) ve tam dijital (tek veri modeli, standart API’ler, otomasyon)

Aşağıda bu iki yaklaşımı verimlilik, manuel işlem riski, müşteri-portföy bazlı kârlılık, dijital gecekondu riski ve turn-over’a karşı sürdürülebilir know-how yönetimi üzerinden karşılaştırıyorum.

1) Mimari Fark: Neden Başlangıç “Hızlı”, Orta Vadede “Yavaş”lar?

• Yamalı dijital: Hızlı devreye alınır; ancak süreçler ve veri sahipliği dağıldıkça entegrasyon borcu büyür.
• Tam dijital: Tekil müşteri/sayaç/sözleşme kimlikleri üzerinde tek gerçek kaynağı (SSOT) kurar; değişiklik yönetimi ve izlenebilirlik kalıcıdır.

Kısa metrik: Tam dijitalde süreç çevrimlerinde çift haneli (genelde %15–30) kısalma görmek yaygındır.

2) Verimlilik: “Yangın Söndürme”den Sürekli İyileştirmeye

• Olay tabanlı akış ve otomasyon, tekrar işleri azaltır; ekip zamanı analiz ve iyileştirmeye kayar.
• Nakit döngüsü hızlanır; sipariş→fatura→tahsilat zinciri kısalır.

Kısa metrik: Otomasyonun yoğun fazlarda manuel iş yükünü %30–50 azaltması, pratikte sık gözlenen bir aralıktır.

3) Manuel İşlem Riski: Hata, Denetim İzi ve Gölge-IT

• Yamalı düzende hücre/bağlantı hataları ve sürüm karmaşası artar; denetim izi parçalıdır.
• Tam dijital; doğrulama kuralları, rol bazlı yetkiler ve olay günlüğü ile tek ekranda izlenebilirlik sağlar.

Kısa metrik: Elle işlenen kritik tablolarda hata oranı %1 civarı seyrederken, kural motorlu akışlarda %0,2 altı seviyeler gerçekçidir.

4) Müşteri-Portföy Bazlı Kârlılık: Mikroskop ve Radar Aynı Panelde

• Yamalı dijital, kârlılığı daha çok toplulaştırılmış dönem raporlarıyla görür.
• Tam dijital; anlık katkı marjı, dengesizlik etkisi ve tahsilat riskini müşteri/sayaç/portföy seviyesinde sunar; fiyatlandırma-hedging-tahsilat kararları hassas ayar alır.

Kısa metrik: Dengesizlik kaynaklı maliyette tek haneli (ör. %5–10) bir iyileşme bile perakende marjına +0,5–1 puan katkı yapabilir.

5) “Dijital Gecekondu”: Kısa Yolun Uzun Bedeli

Geçici çözümlerin üst üste yığıldığı dijital gecekondu yapılarında:

• Lisans + entegrasyon + bakım toplamı öngörülemez hale gelir,
• Regülasyon değişikliğine tepki süresi uzar,
• Gölge-IT artar; veri bütünlüğü ve güvenliği zayıflar.

Kısa metrik: Yama sayısı arttıkça sürüm/patch takvimi nedeniyle beklenmeyen duruş riski katlanmalı büyür.

6) Turn-over’a Karşı Sürdürülebilir Know-How Yönetimi

• Bilgi “kişide” değil “sistemde” yaşamalı.
• Tam dijital; SOP’lar, görev akışları ve sürüm kontrollü süreç haritalarıyla kurum hafızasını araçta kodlar.

Kısa metrik: Standartlaştırılmış akış ve yerleşik eğitimle yeni ekip üyelerinin tam verime geçişi %30–40 daha hızlı olur.

7) Hangi Durumda Hangisi?

• Yamalı dijital: MVP/POC gibi kısa ömürlü ve sınırlı kapsamlı ihtiyaçlarda.
• Tam dijital: Büyüyen müşteri/portföy, sık değişen regülasyon, çok birimli/çok ülkeli yapı ve verinin kârlılığa doğrudan etkilediği senaryolarda zorunlu.

8) Yol Haritası: 90 Gün + 6 Ay (Özet)

İlk 90 gün: Envanter & bağımlılık haritası; tek veri modeli; kritik 2-3 akışta otomasyon; verimlilik ve manuel işlem riski için net KPI’lar.

6 ay: API-first entegrasyonlar; kural motoru; yakın gerçek zaman paneller; süreç playbook’larıyla turn-over’a dayanıklı kurumsal hafıza.

Ek: Kontrol Listesi

• Müşteri-sayaç-sözleşme-portföy için tek veri modeli ve kimlik haritası tanımlı mı?
• Excel bağımlılığı, operasyon-kritik adımlarda %20’nin altında mı?
• D+1 raporların çoğu yakın gerçek zamana taşındı mı?
• Uzlaştırma & faturalamada denetim izi (kim-ne-zaman-neden) tek ekranda görülebiliyor mu?
• Müşteri-portföy bazlı kârlılık (katkı marjı, dengesizlik, tahsilat riski) anlık izlenebiliyor mu?
• Dijital gecekondu riskini artıran geçici yığınlar ve manuel baypaslar kaldırıldı mı?
• Entegrasyonlar API-first ve standart mı (piyasa operatörü, MDM/AMI, bankalar, çağrı merkezi)?
• Operasyonel KPI’lar düzenli izleniyor mu (verimlilik, hata oranı, DSO, veri gecikmesi)?
• Turn-over’a karşı sürdürülebilir know-how yönetimi için SOP/Playbook ve kural motoru güncel mi?

Yazar: Mustafa Ensari