Bu yazımızda işletmelerin üretim devamlılığı sağlanırken enerji giderlerinin azaltılmasına yönelik enerji verimliliği projelerinin işletmeye katkılarından ve proje teşvik kapsamlarından bahsediyor olacağız.
Üretim ve Enerji
İşletmelerin yardımcı işletmeler ve üretim üniteleri birimlerinde yüksek enerji tüketen ekipmanların, VTC Enerji gibi bir Enerji Verimliliği Danışmanlık (EVD) şirketleri vasıtasıyla veya işletmenin kendi çalışmalarıyla verimlilik analizleri yapılır ve enerji tasarruf imkanları ortaya çıkartılır. Tespit edilen tasarruf imkanları yatırım maliyetleriyle birlikte değerlendirilerek geri ödeme sürelerini temsil eden vadelerle sınıflandırılır. Belirtilen vadeler:
• Kısa Vade (KV): 1 yıldan az olan süreleri,
• Orta Vade (OV): 1-2 yıl aralığında olan süreleri,
• Uzun Vade (UV): 2-5 yıl aralığında olan süreleri,
ifade etmektedir.
Endüstriyel işletmelerin özellikle üretim süreçlerinde ve yardımcı işletmelerde enerji tüketimleri oldukça fazladır. Bir birim ürün/çıktı için tüketilen enerji miktarına Spesifik Enerji Tüketimi (SET) denir. Bu SET değeri ile üretim prosesi sonucunda ortaya çıkan ürünlerin de birbirleri arasında kıyaslanabilmesi için fayda sağlar. Örnek vermek gerekirse ürün ya da çıktı için; ton, adet, metre, metrekare, enerji tüketimi için; kWh, TEP, MJoule gibi birimler belirlenir. Örneğin, lastik üretimi yapan bir firma birim ürün için SET değerini TEP/kg, bir tekstil firması ise kWh/m2 cinsinden belirleyebilir. Üretilen ürünlerin birbirlerinden nicelik farkları olduğunda SET değerini standart olarak belirleyemeyebilir. Bu yüzden üretim çeşitliliğine göre işletme birçok SET değeri belirleyebilir.
Üretim değerini değiştirmeden enerji tüketiminde azaltma sağlamak SET değerinin azalması anlamına gelir. Bu durum aynı miktar ve özelliklerdeki ürün için enerji maliyetlerinin azalmasını ve böylece kâr marjının artmasını sağlar. Enerji tüketimlerinin azalışı, işletmenin sera gazı etkisinin azalmasında da büyük rol oynar.
Üretimden taviz vermeden enerji giderlerinin azaltılması Enerji Verimlilik Projeleriyle gerçekleştirilebilir. Enerji Verimliliği Projeleri özellikle yüksek enerji tüketimi bulunan tesis ve işletmelerde gerçekleştirilmelidir.
Buhar kazanlarından kompresörlere, fanlardan soğutma gruplarına kadar kısacası yardımcı işletmelerde bulunan ekipmanlar için yapılacak tüm enerji verimlilik projeleri işletmenin toplam enerji tüketiminin azaltılması yönünde olacaktır. Kompresörlerde atık ısı projeleri ve basınçlı hava kaçakları, kazanlarda yanma optimizasyonu ve buhar hatlarının yalıtımı gibi ilk akla gelen projeler, kısa vade sayılabilecek ve önemli miktarda enerji tasarrufu sağlayabilen projelerdir. EVD firmaları gerçekleştireceği enerji verimliliği çalışmalarıyla hazırladığı etüt raporları sonucunda işletmenin, enerji tüketimlerine ve enerji yoğunluklarına farklı bir bakış açısıyla bakmasını sağlayabilir. Yukarıda örnek olarak verilen projeler, enerji tasarrufları yüksek olduğundan dolayı proje için yatırım bedelini kısa sayılabilecek sürede amorti edecektir. Yatırımın, toplam mali tasarrufa oranı basit geri ödeme süresi olarak tanımlanır. Yönetim tarafından projelerin yatırım kararını değerlendirebilmesi açısından geri ödeme süresi önemli bir veridir. Bir endüstriyel işletme, enerji verimliliği projeleri için yararlanmak istediği teşvike geri ödeme süresine bakarak da başvuruda bulunabilir.
Enerji Verimlilik Projeleri Nelerdir?
Endüstriyel işletmeler, proseslerine bağlı olarak birçok enerji verimlilik projelerine imza atmaktadırlar. Sektörel bazda enerji verimlilik projelerinin bazı örneklerini aşağıdaki gibi sırlayabiliriz;
• Demir- Çelik Sektöründe;
o Hurda transfer sistemine revizyon yapılması
o Hava temizleme fanlarında değişken hız sürücü uygulaması
• Çimento Sektöründe;
o Döner fırın besleme sisteminde pnömatik sistem yerine elavatör sisteminin kurulması
o Kömür değirmeni sıcak gaz fanına değişken hız sürücü uygulamasının yapılması
• Tekstil Sektöründe;
o Verimli büküm makineleri ile enerji verimliliği sağlanması
o Ram bacası atık ısı geri kazanımı, kondenstop kaçaklarının önlenmesi
• Kâğıt ve Kâğıt Ürünleri Sektöründe;
o Vakum pompalarının turbo pompası ile değiştirilmesi
o Atık ısıdan biomass kurutulması ile verimliliğin arttırılması
• Seramik Sektöründe;
o Seramik kurutma fırınlarındaki ısıların geri kazanılması
o Seramik pişirme fırınlarındaki atık ısıların geri kazanılması
• Beyaz Eşya Sektöründe;
o Montaj hattında bulunan havalı tabancaların elektrikli tabancalarla değiştirilmesi
o Değişken hız sürücülü uygulaması ile plastik enjeksiyon makinelerinde enerji verimliliğin arttırılması
• Otomotiv Sektöründe;
o Basınçlı hava soğutma sisteminde değişken hız sürücü uygulaması
o Boyahane bölümü fan motorlarına değişken hız sürücüsü uygulaması
• Petrokimya Sektöründe;
o Fırın yakıcılarının (burner) değişimi
o Demin suyunun ön ısıtılması ile düşük basınçlı buhar tasarrufu
• Gıda Sekötründe;
o Amonyak soğutma sisteminde atık ısı geri kazanım sisteminin kurulması
o Isı pompası kullanımı
• Orman ve Orman Ürünleri Sektöründe;
o Fırın atık ısısının bir hat ile taşınarak havalı ayırıcıların girişine verilmesi
o Değirmen toz emiş fanlarının yüksek verimlileri ile değiştirilmesi
İşletmelerin proses ünitelerinin devamlılığını sağlayan yardımcı işletmelerde de birçok enerji verimlilik projesi yapılabilmektedir. Yardımcı işletmelerde en çok hayata geçirilen projeler başlıca şunlardır;
• Buhar Kazanlarında; flash buhar geri kazanımı, atık ısı ve kondens geri kazanımları, ısıl kayıpların giderilmesi (vana, boru, fırın/kazan yüzeyi vb.)
• Fırın Sistemlerinde; baca gazlarından atık ısı geri kazanımı, doğru refrakter türünün seçilmesi, ocak yüzey ve açıklıklarından enerji kayıplarının azaltılması
• Basınçlı Hava Sistemlerinde; değişken hız kontrolü uygulaması, hava kaçakları azaltılması, iyileştirilmiş soğutma, kurutma ve filtreleme sistemlerinin kullanılması, kompresör atık ısınının kullanılması
• Soğutma Sistemlerinde; atık ısıdan soğutma, çok kademeleri soğutma sistemleri
• Elektrik Motorlarında; yüke göre uygun kapasitede motor seçimi, verimsiz motorların verimli motorlarla değiştirilmesi, motorlarda değişken hız sürücüsü veya yumuşak yol verici uygulaması
• Fan ve Pompa Sistemlerinde; fanlarda kayıp ve kaçakların önlenmesi çalışmaları, gereğinden fazla kapasite seçilmiş pompalarda enerji verimliliği arttırıcı önlemler
• Aydınlatma Sistemlerinde; yüksek verimli lamba ve armatürlerin kullanılması, modern aydınlatma yönetim sistemlerinin uygulanması, elektronik balastların kullanılması
• Elektrik Sistemlerinde; verimli transformatör kullanılması, elektrik sistemlerinin modernizasyonu veya yenilenmesi
Enerji Verimlilik Proje Teşvikleri ve Destekleri
Enerji Verimliliği Proje destekleri, Enerji Verimliliği ve Çevre Dairesi Başkanlığı tarafından yönetilir. Desteklenmesi uygun görülen projeler duyuru biçiminde yayınlanarak, projelerin yapım sürecinin başlanması sağlanır. Verimlilik Artırıcı Projeler (VAP) ve Gönüllü Anlaşma Destekleri (GA), Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına, 5. Bölge Teşvik başvuruları ise Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na yapılır.
İşletmeler VAP kapsamına giren projeleri için proje bedelinin %30 oranında destek alabilmektedir. VAP Kapsamında proje bedeli KDV hariç 5 milyon TL tutarını geçmemelidir. Bakanlık ile Gönüllü Anlaşma yapan işletmeler anlaşma dönemindeki enerji maliyetlerinin %30’u kadar destek alabilmektedirler ve bu destek 1 milyon Türk Lirasını geçmemektedir. Enerji verimliliği yatırım projelerinin 5. Bölge teşvikleri kapsamına başvuran işletmeler katma değer vergi istisnası, faiz desteği, gümrük vergi muafiyeti, vergi indirimi, yatırım yeri tahsisi, inşaat-yapı harç muafiyeti, emlak vergisi muafiyeti ve sigorta primi işveren hissesi desteklerinden yararlanabilmektedir.
Bu süreç zarfında VTC Enerji olarak Enerji Verimliliği Danışmanlığı hizmet alanımızdaki tecrübemiz ve teknik ekibimiz ile birlikte sürecin yönetilmesi, proje tasarruf hesaplarının yapılması konusunda paydaşlarımıza destek vermekteyiz. Enerji verimliliği adına yapılan her iyileştirme, enerji tüketimlerinde işletmelere/tesislere büyük enerji tasarrufu sağlamaktadır. VTC Enerji olarak Enerji Verimliliği Projelerine bakış açımız, endüstriyel tesislerin tükettiği enerji miktarını azaltarak hem işletmelere hem de ülkemize katma değer sağlamaktır.