Elektrik, başta sanayi ve ticarethaneler olmak üzere tüm tüketiciler için önemli bir maliyet girdisidir. Bu yazımda elektrik faturasını oluşturan kalemleri basit bir şekilde irdeliyor olacağım.
Fatura kalemlerine geçmeden önce serbest tüketici kavramından da kısaca bahsetmek yararlı olacaktır.
Bir tüketicinin serbest tüketici olabilmesi için yıllık tüketiminin 2021 yılı itibari ile 1.200 kWh’in üzerinde olması gerekirken, yıllık tüketimi 1.200 kWh ile 7.000.000 kWh arasında olan tüketiciler serbest tüketici hakkını kullanmayarak bulunduğu bölge için elektrik tedarik etmekle görevlendirilmiş görevli tedarik şirketinden ulusal tarife bedeli ile elektrik tedarik edebilmektedir.
Tüketimi yıllık 7.000.000 kWh sınırını aşan tüketiciler ulusal tarife bedeli ile elektrik tedarik edememekte, görevli ya da özel bir tedarikçi ile elektrik satış sözleşmesi imzalayarak sözleşmeye esas bir bedel ile tedarik gerçekleştirmesi gerekmektedir.
Fatura kalemlerine gelecek olursak;
Standart bir elektrik faturasını aşağıdaki kalemler oluşmaktadır.
1) Aktif Enerji Bedeli (Enerji Tüketim Bedeli-Elektrik Tüketim Bedeli)
2) Dağıtım Bedeli
3) Enerji Fonu
4) Belediye Tüketim Vergisi (BTV) (Elektrik Tüketim Vergisi (ETV)-Hava Gazı Tüketim Vergisi)
5) TRT Payı
6) KDV
Bu kalemlerden bazıları abonelik gruplarına göre değişkenlik göstermekte olup bu değişimleri içeren tablo aşağıda mevcuttur.

Yukarıdaki tabloda da görüldüğü üzere EPİAŞ Elektrik Piyasası’nda aktif enerji bedeli (PTF, YEKDEM, KBK) abonelik grubuna göre değişkenlik göstermezken, dağıtım bedeli ve diğer kalemler abonelik gruplarına göre değişkenlik göstermektedir.
Dağıtım bedelleri karşılaştırıldığında Mesken>Ticarethane>Sanayi şeklinde bir dağılım söz konusu olup sanayi aboneleri %1,7’lik, ticarethane ve mesken aboneleri ise toplamda %7,7’lik fon ödemesi yapmakta, bu da sanayi abonelerine hatırı sayılır bir avantaj sağlamaktadır.
Böylelikle EPİAŞ Elektrik Piyasası’ndan elektrik tedarik eden aynı tüketime sahip 3 abone grubunun ödeyeceği fatura tutarlarının sıralaması Mesken>Ticarethane>Sanayi olarak gerçekleşirken, ulusal tarife ile elektrik tedarik eden tüketicilerde ise bu sıralama Ticarethane>Sanayi>Mesken olarak gerçekleşmektedir. Mesken abone grubu için ulusal tarife, EPİAŞ Elektrik Piyasası’na göre daha avantajlı konumdadır.
Bir tüketicinin sanayi abonesi olabilmesi için Sanayi Sicil Belgesi’nin bulunması ve bu belgeyi bağlı bulunduğu dağıtım şirketine ibraz etmesi gerekmektedir.
Sanayi Sicil Belgesi’nin geçerlilik süresi 2 yıl olup süresi dolan sicil belgesinin vizesi yaptırılarak dağıtım şirketine tekrardan ibraz edilmesi büyük önem arz etmektedir. Belge ibraz edilmediği taktirde tüketicinin sanayi aboneliği düşecek ve faturası ticarethane aboneliğinden kesilecektir. Bu durum sanayi abonelerinin karşılaştığı önemli sorunların başında gelmektedir.
Gelin şimdi de fatura maliyet kalemlerinin açıklamalarını, hangi kurumlara ne için ödendiğini ve hangi kaynaklara dayandığını irdeleyelim.
1) AKTİF ENERJİ BEDELİ (ELEKTRİK TÜKETİM BEDELİ-ENERJİ BEDELİ)
Tedarik şirketleri tarafından farklı şekilde adlandırılsa da enerjinin çıplak maliyeti olan bu bedeli PTF, YEKDEM ve KBK oluşturmaktadır. Bazı tedarik şirketleri dağıtım bedelini de bu bedel içerisine dahil ederek faturalandırmaktadır.
§ PTF (Piyasa Takas Fiyatı): EPİAŞ Elektrik Piyasası’nda elektrik arz ve talebinin kesiştiği noktada her saat için oluşan ham elektrik bedelidir. T gününün PTF’si T-1 Günü Saat 14:30’da EPİAŞ tarafından açıklanmaktadır. Tedarikçi tarafından tüketiciden alınan bu bedel EPİAŞ’a ödenmektedir.
Aşağıdaki linkten Piyasa Takas Fiyatını takip etmek mümkündür.
https://seffaflik.epias.com.tr/transparency/piyasalar/gop/ptf.xhtml
§ YEKDEM (Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması) Bedeli:Türkiye de yenilenebilir enerji kaynaklarının desteklenmesi için yenilenebilir enerji yatırımcılarına verilen bu teşvik tüketicilere yansıtılmaktadır. T ayının YEKDEM’i T+1. Ayın 15. Günü EPİAŞ tarafından açıklanmaktadır. Tedarikçi tarafından T+1. Ayın 15. Günü’nden önce kesilen faturalarda fatura tutarı oluşturulurken genelde EPDK tarafından yayınlanan YEKDEM tahmini kullanılmakta, gerçek YEKDEM açıklandığında oluşan gerçek tutar bir sonraki ayın faturasında mahsuplaştırılmaktadır. Tedarikçi tarafından tüketiciden alınan bu bedel EPİAŞ’a ödenmektedir.
Aşağıdaki linkten YEKDEM Bedelini takip etmek mümkündür.
https://seffaflik.epias.com.tr/transparency/uretim/yekdem/birim-maliyeti.xhtml
2021 yılı EPDK YEKDEM tahmini aşağıdaki linkte mevcuttur.
https://dosya.co/v9lfonoju3js/2021_EPDK_YEKDEM_Tahmini.pdf.html
§ KBK (Kurumun Belirlediği Kar):Tedarik şirketleri tarafından belirlenen kâr payıdır. Bu pay dengesizlik maliyeti, finansal giderler, EPİAŞ işletim ücreti, risk payı, kâr vb. kalemleri içermektedir. Sözleşme şartlarında göre bu bedel sabit (TL/MWh) ya da %’lik [(PTF+YEKDEM)*%X TL/MWh] şekilde faturalandırılmaktadır.
Son Kaynak Tedarik Tarifesi (SKTT)’ne istinaden KBK üst limiti EPDK’nın 8136 No’lu Kurul Kararı ile %9,38 olarak belirlenmiştir [(PTF+YEKDEM)x(1+%9,38)]
İlgili kurul kararı aşağıdaki linkte mevcuttur.
https://www.epdk.gov.tr/Detay/DownloadDocument?id=k8C5g27/Y18=
2) DAĞITIM BEDELİ
Elektriğin tüketicilere fiziksel olarak teslimatından dağıtım ve iletim şirketleri sorumludur. Dağıtım Bedeli elektriğin kaynağından tüketicilere ulaştırılması için sistem alt yapısının kurulması, bakım ve onarımı için ödenen bedeldir. Abone grubuna göre farklılık gösteren bu bedel EPDK tarafından yılın her çeyreği için açıklanmaktadır. Tedarikçi tarafından tüketiciden alınan bu bedel tüketicinin bağlı bulunduğu dağıtım şirketine ödenmektedir.
Aşağıdaki linkten tarife tablosunu takip etmek mümkündür.
https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/3-1327/elektrik-faturalarina-esas-tarife-tablolari
3) ENERJİ FONU
1211 SAYILI TÜRKİYE CUMHURİYET MERKEZ BANKASI KANUNU, 3182 SAYILI BANKALAR KANUNU, 2983 SAYILI TASARRUFLARIN TEŞVİKİ VE KAMU YATIRIMLARININ HIZLANDIRILMASI HAKKINDA KANUN, 2985 SAYILI TOPLU KONUT KANUNU, 7/11/1985 TARİHLİ VE 3238 SAYILI KANUN, 2499 SAYILI SERMAYE PİYASASI KANUNUNDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASI VE 1177 SAYILI TÜTÜN VE TÜTÜN TEKELİ KANUNUNUN BAZI MADDELERİNİN YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILMASI VE KAMU İKTİSADİ TEŞEBBÜSLERİNİN ÖZELLEŞTİRİLMESİ HAKKINDA KANUN’un Ek-2. Maddesi’nde ‘‘Nihai tüketiciye elektrik enerjisi satışı yapan lisans sahibi tüzel kişilerin sektör altyapı giderlerine katkı paylarını, bunların enerji satış tarifelerinin %10’unu geçmeyecek şekilde tesbite, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı yetkilidir. (Ek cümleler: 9/7/2008-5784/13 md.) Nihai tüketiciye elektrik enerjisi satışı yapan lisans sahibi tüzel kişilerin sektör altyapı giderlerine katkı payı, iletim, dağıtım ve perakende satış hizmetlerine ilişkin bedeller hariç olmak üzere belirlenir. Tedarikçiler bu bedeli faturalarında ayrıca gösterir ve tahakkuku takip eden ikinci ayın yirmisinde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına intikal ettirirler. Organize sanayi bölgeleri tüzel kişilikleri, serbest tüketici olarak tedarikçilerden katılımcıları için temin ettikleri enerjiye ilişkin olarak ayrıca katkı payı yatırmaz.(1)’’ ifadesi yer almaktadır.
31.07.2003 tarih 2563 sayılı Bakanlık Makamı Oluru ile ilgili maddede belirtilen oran %1 olarak belirlenmiştir.
28.12.2020 tarihli ve 41756 sayılı Bakanlık Makam Oluru ile katkı payı oranı 01.01.2021 tarihi itibari ile uygulanmak üzere %0,7’ye düşürülmüştür. Günümüzde Enerji Fonu %0,7 olarak uygulanmaktadır. Tedarikçi tarafından tüketiciden alınan bu bedel Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na ödenmektedir.
İlgili kanun aşağıdaki linkte mevcuttur.
https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=3291&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
Güncel makam oluru aşağıdaki linkte mevcuttur.
https://dosya.co/rh0bsvng1tfu/Enerji_Fonu.pdf.html
4) BELEDİYE TÜKETİM VERGİSİ (BTV) (ELEKTRİK TÜKETİM VERGİSİ (ETV)-HAVA GAZI TÜKETİM VERGİSİ)
2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nun 34. Maddesi’nde ‘‘Belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde elektrik ve havagazı tüketimi, Elektrik ve Havagazı Tüketim Vergisine tabidir.’’,
38. Maddesi’nde ise ‘‘Elektrik ve Havagazı Tüketim Vergisi aşağıda gösterilen nispetlerde alınır.
a) İmal ve istihsal, taşıma, yükleme boşaltma, soğutma, telli ve telsiz telgraf ve telefon müraselesi işlerinde tüketilen elektriğin satış bedeli üzerinden yüzde 1,
b) (a) bendi dışında kalan maksatlar için tüketilen elektriğin satış bedeli üzerinden yüzde 5,
c) Havagazının satış bedelinden yüzde 5.’’ İfadeleri yer almaktadır.
İlgili maddelere istinaden; Belediye Tüketim Vergisi, sanayi aboneleri için aktif enerji bedelinin %1’i, ticarethane ve mesken aboneleri için ise aktif enerji bedelinin %5’i olarak uygulanmaktadır. Tedarikçi tarafından tüketiciden alınan bu bedel tüketicinin bağlı bulunduğu belediyeye ödenmektedir.
İlgili kanun aşağıdaki linkte mevcuttur.
https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2464&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
5) TRT PAYI
3093 sayılı TÜRKİYE RADYO-TELEVİZYON KURUMU GELİRLERİ KANUNU’nun 4. Maddesi c bendinde ‘‘(Değişik: 9/7/2008-5784/11 md.) Nihai tüketiciye elektrik enerjisi satışı yapan lisans sahibi tüzel kişiler, iletim, dağıtım ve perakende satış hizmetlerine ilişkin bedeller hariç olmak üzere, elektrik enerjisi satış bedelinin (sanayi sicil belgesine sahip sanayi işletmelerine yapılan elektrik enerjisi satışı hariç) yüzde ikisi tutarındaki payı (Katma Değer Vergisi, diğer vergiler, fon ve paylar ile benzeri kesintiler hariç) faturalarında ayrıca gösterir ve bu kapsamdaki bedelleri Türkiye Radyo-Televizyon Kurumuna intikal ettirirler. (Mülga ikinci cümle: 10/9/2014-6552/144 md.) (2)’’ ifadesi yer almaktadır.
İlgili maddeye istinaden; TRT Payı, sanayi abonelerine uygulanmamakta, sanayi abonesi haricindeki diğer tüm abone grupları için ise aktif enerji bedelinin %2’si olarak uygulanmaktadır. Tedarikçi tarafından tüketiciden alınan bu bedel TÜRKİYE RADYO-TELEVİZYON KURUMU’na ödenmektedir.
İlgili kanun aşağıdaki linkte mevcuttur.
https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=3093&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5
Mehmet Kaan KAYA
Müşteri Operasyonları Takım Lideri